خوشاب؛ تحلیل دانش اکولوژیک بومی در مدیریت عرفی و پایدار منابع آب

Authors

  • رحیمی, خدیجه دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
  • سالاری, فاطمه دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
Abstract:

حفظ و صیانت آب برای کارهای کشاورزی در حاشیه‌های کویری که ریزش باران در آنها نادر است، از فنون بومی دوران گذشته بهره می‌برد. مردم محلی در این مناطق در زمینه‌های مختلف کشاورزی به خصوص آب و آبیاری از طرق مختلف و با دانش محلی خود، اقدام به اجرای برنامه‌های خود شده و توانسته‌اند، با منطبق نمودن زندگی خود با محیط زیست، از خود محیط زیست برای زندگی بهتر در فائق شدن بر محیط زیست اقدام نمایند. آب همیشه برای کویرنشینان ارزش زیاد داشته و مردم این مناطق قدر آب را بهتر از دیگر مناطق می‌دانند، زیرا به سختی آن را به دست می‌آوردند مردم محلی مناطق کویری و خشک از راه‌های گوناگون در جمع آوری و ذخیره آب می‌کوشیدند و سال‌های طولانی از این روش‌ها از آب جمع شده در موارد مقتضی استفاده می‌کردند. آنان روش‌های متعددی برای جمع‌آوری آب و ذخیره آن داشتند. فرآیند استحصال و جمع‌آوری آب پدیده جدید و نوینی نیست چرا که ما فرهنگ سنتی غنی و پرباری را در این زمینه از تجربیات پیشینیان خود به یادگار داریم خوشاب یک تکنیک سنتی برای جمع‌آوری رواناب است که با استفاده از مصالح محلی و به ویژه عملیات خاکی در عرض بستر رودها و آبراهه‌های سیلابی ساخته می‌شود. قدمت این شیوه سنتی بیش از چهار قرن است. احداث خوشاب نوعی فعالیت آبی- خاکی است که در قسمت‌های عریض شده مسیل‌ها به روش‌های مختلف انجام شده و علاوه بر جمع‌آوری و نفوذ آب به ایجاد اراضی زراعی منجر می‌گردد. لذا در این اثر سعی بر آن شده است که این کوچک‌ترین جزء دانش بومی گسترده و ژرف مردم این سرزمین در استحصال منابع آبی در مناطقی‌ که با مشکل کم آبی مواجه هستند بهتر و بیشتر شناسانده شود و نقش استفاده از دانش پیشینیان در دستیابی به شاخص‌های توسعه پایدار سرزمین بررسی و تحلیل گردد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار در مدیریت منابع آب (منطقه مورد مطالعه: دشت گِزیر)

امروزه دستیابی به برنامه مدیریت منابع آب به یک هدف حیاتی تبدیل‌شده است؛ یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف، توجه کافی به دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار با شرایط محیطی است. مردم بومی از توانایی­های خاصی در خصوص شناخت و نحوۀ استفاده از تجارب برخوردارند؛ این دانش از تأثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل‌ها انتقال‌یافته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شد به معرفی و تبیین جایگاه د...

full text

تحلیل استراتژی‌های مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی

         آب از ارزشمندترین منابع طبیعی است که در بخش­های مختلف استفاده می­شود و به عنوان یکی از نهاده­های اصلی تولید محصولات کشاورزی، جایگاه خاصی در توسعه پایدار کشاورزی دارد. در حال حاضر، مصارف آب به طور حقیقی بیشتر از منابع عرضه آن است و بیشترین میزان مصرف نیز در بخش کشاورزی است، بنابراین مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی ضرورت دارد.  هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم­ترین پتانسیل­ها و محدودیت­های مناب...

full text

نقش دانش بومی در توسعه ی پایدار منابع آب و خاک روستایی (مطالعه موردی: روستای قصاب ذالکان شهرستان بابل)

قدرت بخشی به جامعه­ی محلی از طریق بومی­سازی و بر پایه­ی دانش بومی یکی از گفتمان‌هایی است که در عرصه­ی پارادایم­های جدید توسعه مطرح و مورد توجه زیادی قرار گرفته است. بومی­سازی در ارتباط با برخورد جامعه با روند دگرگونی از سنتی به مدرن و نحوه­ی برخورد یا تعامل جامعه درون مدار با جامعه بیرونی مفهوم پیدا می‌کند. در این تحقیق با استفاده از دو نوع پرسشنامه، تفاوت دانش بومی و رسمی در زمینه منابع طبیعی ...

full text

تحلیل دانش اکولوژیک بومی و شبکه یادگیری اجتماعی در مدیریت پایدار اکوسیستم های طبیعی (مطالعه موردی: مراتع منطقه لزور)

امروزه به دلیل نقش مهم و تأثیرگذار دو عامل انسانی و طبیعی در اکوسیستم ها، مدیریت منابع طبیعی امری دشوار و پیچیده تلقی می شود که برای فائق آمدن بر چنین پیچیدگی باید عوامل انسانی نیز در این امر مهم دخیل باشند. یکی از مهم ترین و کلیدی ترین ابزار راهبری یک مدیریت مشارکتی جوامع محلی بهره بردار از منابع طبیعی هستند که در قالب گروه های اجتماعی سازمان یافته در طول تاریخ از منابع بهره برداری کرده و در ا...

مدیریت منابع آب و توسعه پایدار، مطالعه موردی: دشت رفسنجان

برداشت از منابع آبهای زیرزمینی دشت رفسنجان در سال 1353 حدود 450 میلیون متر مکعب گزارش شد. با توجه به محاسبات هیدرولوژیکی در این سال، حدود 98 میلیون متر مکعب از ظرفیت مجاز سفره، اضافه برداشت شده است. لذا بهره‌برداری بیشتر از منابع آبهای زیرزمینی منطقه رفسنجان از سال 1353 ممنوع اعلام گردید. براساس آمار مربوط به سال 1382 آب منطقه‌ای، میزان استحصال آب در این منطقه حدود 750 میلیون مترمکعب بوده و سال...

full text

ابتکارات محلی و دانش بومی در مدیریت اجتماع محور منابع آب (منطقۀ مورد مطالعه: روستای روزکین، بخش ساردوئیه، شهرستان جیرفت)

ابتکارات محلی از سویی به عنوان فعالیت‌های دسته جمعی خاص، بدون کمک یا مشوق خارجی به منظور کنترل آب‌های زیرزمینی و سطحی تعریف شده است و از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریتی در منابع آب، رویکرد مدیریت اجتماع محور است که تأکید بر ظرفیت‌سازی و نهادسازی در جوامع محلی برای مدیریت مشارکتی منابع آب دارد. ساختارهای اجتماعی منابع آب یکی از ابعاد دانش بومی در جوامع روستایی ایران محسوب می‌شود که ض...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 2  issue 2

pages  63- 67

publication date 2014-09

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023